مصرف کود در نیشکر
در این مقاله با گیاه نیشکر بیشتر آشنا میشویم و همچنین با راندمان نیشکر
نیشکر با نام علمی Saccharum Officinarum گیاهی چندساله از تیره‌ی غلات است که به هدف تولید قند از ساقه‌های آن، کشت می‌شود. ساقه‌ی تازه نیشکر دارای ۹۰ درصد عصاره است که حاوی ۱۲ تا ۱۷ درصد ساکارز است. از هر تن ساقه تازه نیشکر حدود ۵۸ تا ۱۱۰ کیلوگرم قند استخراج می‌گردد. این گیاه در طول دوره‌ی رشد خود به آب فراوان احتیاج داشته و از طرفی نسبت به کم‌آبی حساس است و ریشه‌ی آن به غرقاب شدن درازمدت ناسازگار است. نیتروژن یکی از عناصر اصلی غذایی موردنیاز نیشکر بوده و جهت تأمین این عنصر غذایی نیشکر زمان و میزان کود دهی مهم می‌باشد که لازم است برحسب روند رشد و مقدار ماده خشک تولید و یا سرعت رشد گیاه تنظیم و در اختیار آن قرار گیرد.
نیشکر و ذرت جزء گیاهان نیتروژن دوست و ساقه بلند می‌باشند، ازآنجایی‌که بکار بردن ادوات کشاورزی فقط در اوایل فصل رشد گیاه امکان‌پذیر است بنابراین مصرف کودهای کشاورزی به روش سنتی پخش سطحی و با استفاده از ماشین‌های مرسوم پخش کود مناسب نیست و جهت مدیریت مصرف کود در مزارع از بکار بردن مقدار کم ولی مکرر کود همراه با آبیاری (کودآبیاری) استفاده می‌شود. کودآبیاری از دیرباز در اراضی تحت کشت نیشکر در کشور انجام‌شده و می‌شود. ولی مصرف کود اوره در مدیریت فعلی مصرف کود این اراضی زیاد است، هدف از این مقاله بررسی مدیریت کود اوره و توصیه‌هایی برای مصرف بهینه‌ی آن در کودآبیاری جویچه‌ای نیشکر است.
امروزه باتوجه‌به محدودیت منابع تأمین کود و بالا بودن قیمت جهانی آن و همچنین آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از آن به‌ویژه نیتروژن، تجدیدنظر کلی در مصرف این مواد امری ضروری است، از طرفی دیگر به دلیل محدودیت منابع کود فسفره ضرورتاً از کود فسفات دی آمونیم حاوی ازت استفاده می‌شود که در شرایط فعلی مصرف این میزان کود ازته توصیه نمی‌گردد. درصورتی‌که منبع کود فسفره بدون آمونیم در دسترس نباشد، لازم است مقدار کود ازته همراه فسفر از بودجه کلی نیتروژن موردنیاز گیاه کسر گردد.
نیاز نیشکر به مواد مغذی زیاد و ریشه آن کم‌عمق و فیبری است؛ لذا، کودآبیاری نیشکر برای افزایش راندمان مصرف کود اوره توصیه‌شده است. کود اوره موردنیاز آن بر اساس نوع و ظرفیت خاک بین kg/ha 300- 250، فسفات kg/ha100- 80 و پتاسیم kg/ha 125 – 25 گزارش‌شده است. بخشی از نیاز کودی نیشکر از طریق نیترات موجود در آب آبیاری تأمین می‌شود. این مقدار درکشت و صنعت‌های مختلف متفاوت بوده و بستگی به کیفیت آب آبیاری و غلظت نیترات موجود در آن دارد که درکشت و صنعت‌های جنوبی به‌مراتب بیشتر خواهد بود.
مدیریت مؤثر و کارآمد پخش کود زمانی حاصل می‌شود که بتوان درزمانی که گیاه به مواد غذایی بیشتری نیازمند است، مقدار کافی مواد غذایی محلول را در خاک مرطوب با تهویه مناسب در اختیار ریشه گیاه قرارداد. کودآبیاری، مناسب‌ترین وسیله برای نیل به اهداف فوق است.
مزیت کودآبیاری نیشکر:
- امکان مصرف کم، مکرر و تقسیطی کود
- کنترل آبشویی عناصر غذایی در طول دوره رشد
- رشد یکنواخت محصول
- حذف عدم یکنواختی پخش کود
یکنواختی توزیع آب و کود در مزارع نیشکر وابسته به دبی ورودی، شیب جویچه ها و زمان تزریق کود به آب آبیاری است و یکنواختی توزیع کود تحت تأثیر مدیریت آبیاری، روش و رژیم آبیاری، دبی ورودی، بافت خاک، ویژگی‌های نفوذپذیری خاک، ضریب زبری سطح خاک، نوبت آبیاری و زمان تزریق کود به سامانه‌ی آبیاری است.
درکشت و صنعت‌های نیشکر، تقسیط کود معمولاً به‌صورت سه تقسیطی انجام می‌شود به این صورت که زمان مناسب در نیمه‌ی دوم فروردین‌ماه به مقدار ۳۰ درصد کود موردنیاز، تقسیط دوم در نیمه دوم اردیبهشت‌ماه به مقدار ۴۰ درصد کود موردنیاز و تقسیط سوم در نیمه‌ی اول تیرماه به مقدار ۳۰ درصد کود موردنیاز توصیه‌شده است. سه تقسیط کود برای اغلب مزارع پلانت و راتون به شرطی که فاصله کود دهی‌ها کمتر از یک ماه یا سه نوبت آبیاری نشود، قابل‌استفاده است.
مدت‌زمان تزریق کود برای نیشکر، بستگی به مرحله‌ی رشد نی و عمق توسعه‌ی ریشه دارد. به‌طوری‌که در کود آبیاری‌های اول، این زمان می‌تواند به ۳۰ درصد انتهای زمان هر نوبت آبیاری ختم و در کود آبیاری‌های بعدی، زمان تزریق کود باید قدری طولانی‌تر شود. مقدار کود اوره موردنیاز برای نیشکر، بسته به کیفیت آب آبیاری، غلظت نیترات در آب آبیاری و سن گیاه متفاوت است و در کشت و صنعت‌های مختلف بین ۲۰۰ تا ۲۷۵ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد می‌شود. در هیچ‌یک از تقسیط‌های کودی اولین کودآبیاری تقسیط (نباید بلافاصله بعد از تبدیل جوی به پشته) هیلینگ آپ و یا بعد از راتونینگ انجام شود. اولین آبیاری بعد از تبدیل جویچه به پشته و راتونینگ، به دلیل زبری زیاد جویچه ها و عدم تثبیت خاک، از راندمان آبیاری و یکنواختی توزیع آب و کود کمتری برخوردار است لذا، کودآبیاری در چنین شرایطی موجب تلفات بخش زیادی از کود مصرفی می‌شود و توصیه نمی‌شود. عدم تمایل به مصرف کود ازته هنگام کشت، علاوه بر مسائل اقتصادی، امکان حدوث پدیده سرما و یخ‌بندان است که معمولاً موجب ازبین‌بردن شاخ‌وبرگ و بخش سبزینگی نیشکر می‌گردد. میزان اندک کود ازته موجود در خاک و حاصل از تجزیه مواد آلی و بقایای نیشکر به‌ویژه ریشه و همچنین ازت موجود در آب آبیاری به‌ویژه در جنوب اهواز به دلیل بار آلودگی بالای آن کفاف استقرار و رشد مقدماتی نیشکر را پس از کاشت و قبل از پدیدارشدن فصل سرما در زمستان را می‌دهد.
نتیجه‌گیری
نیتروژن یکی از عناصر اصلی غذایی موردنیاز نیشکر بوده و جهت تأمین این عنصر غذایی نیشکر زمان و میزان کوددهی مهم است. مدیریت مؤثر و کارآمد پخش کود زمانی حاصل می‌شود که بتوان درزمانی که گیاه به مواد غذایی بیشتری نیازمند است، مقدار کافی مواد غذایی محلول را در خاک مرطوب با تهویه مناسب در اختیار ریشه گیاه قرارداد. کودآبیاری، مناسب‌ترین وسیله برای نیل به اهداف فوق است.
برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co را دنبال نمایید
منابع مورداستفاده
- عباسی، ف. ع. شینی دشت گل. ۱۳۹۵. توصیه‌هایی برای مصرف بهینه کود در مزارع نیشکر. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی – دفتر شبکه ملی تلویزیونی کشاورزی و مدیریت دانش
- عباسی، ف. ع. شینی دشت گل، ن. سلامتی، ج. سعودی و م. مودی.1394. ارتقای کارایی مصرف آب و نیتروژن در کودآبیاری جویچه‌ای نیشکر مطالعه موردی درکشت و صنعت نیشکر دهخدا. گزارش پژوهشی نهایی شماره ۴۸۰۹ مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج
- عباسی، ف. لیاقت ع. ؛ و گنجه ا. ۱۳۸۸. ارزیابی یکنواختی کودآبیاری در آبیاری جویچه‌ای. مجله خاک و آب. 39: 37-۲۶.
- علیزاده، ح.ع. عباسی ف؛ و لیاقت ع. .1389. ارزیابی یکنواختی توزیع و تلفات نیترات در کودآبیاری جویچه‌ای. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 51:49 – ۳۹.
- عبداللهی، ل. ۱۳۸۸. بازنگری در مدیریت آبیاری و کوددهی نیشکر در ایران با تلفیق تجربه‌های داخلی و خارجی و استفاده از مدل‌های گیاهی پیش‌بینی‌کننده مجله الکترونیکی شکرشکن، 120:23 – ۱۵
بدون دیدگاه